Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία κυριαρχεί στην επικαιρότητα και οι εικόνες του πολέμου γεμίζουν τις οθόνες μας. Ο φόβος είναι μεγάλος και εάν εμείς έχουμε αναστατωθεί, για τα παιδιά η είδηση του πολέμου μπορεί να είναι τρομακτική.
Λέξεις όπως, “βομβαρδισμοί”, “εισβολή”, “3ος Παγκόσμιος Πόλεμος” ακούγονται τριγύρω μας και ακόμη κι αν αποφεύγετε να βλέπετε ειδήσεις ή να συζητάτε αυτά τα θέματα μπροστά στα παιδιά σας, είναι δύσκολο να ελέγξετε τι θα πει κάποιος στην παιδική χαρά ή τι θα συζητήσει το ένα παιδί με το άλλο στο σχολείο.
Πώς λοιπόν θα εξηγήσουμε στα παιδιά μας τι συμβαίνει στην Ουκρανία; Πώς θα τα βοηθήσουμε να διαχειριστούν το άγχος που τους προκαλεί η είδηση του πολέμου (και την ίδια στιγμή τι θα το κάνουμε και το δικό μας άγχος);
Πώς να προσεγγίσετε το θέμα;
Ως γονείς και φροντιστές θέλουμε να μαθαίνουμε τα παιδιά μας καινούργια πράγματα, να τους μεταφέρουμε γνώση και πληροφορίες και να τους δείχνουμε όσα ξέρουμε. Ίσως να θέλουμε να τους εξηγήσουμε με ιστορικούς αλλά και οικονομικοπολιτικούς όρους το τι συμβαίνει με τη Ρωσία και την Ουκρανία, τι είναι ο πόλεμος, πού βρίσκονται τώρα τα στρατεύματα, γιατί ο πόλεμος είναι κάτι κακό κτλ. Αυτή η προσέγγιση όμως μπορεί να κάνει τα παιδιά μας να νιώσουν εκτεθειμένα και τελικά όλη αυτή η πληροφορία αντί να τα βοηθήσει να κατανοήσουν τα γεγονότα, να τα καταβάλλει και να τα αγχώσει.
Συνήθως τα παιδιά, όταν θέλουν να μάθουν κάτι, απλά ρωτούν. Έχουν την έμφυτη τάση να κάνουν αυθόρμητες ερωτήσεις για ό,τι τους ενδιαφέρει να ξέρουν.
Αν λοιπόν ρωτήσουν ή θεωρήσουμε πως χρειάζεται να τους δώσουμε κάποια εξήγηση για τον πόλεμο, είναι πολύ σημαντικό πρώτα να σκεφτούμε πώς νιώθουμε εμείς για αυτό που συμβαίνει και μετά να αναλογιστούμε πόση πληροφορία θα θέλαμε να μεταφέρουμε στο παιδί μας. Αν για παράδειγμα είμαστε αρκετά αγχωμένοι, τότε καλύτερα να περιμένουμε κάποια άλλη στιγμή που θα νιώθουμε καλύτερα. Ίσως, να αποφασίσουμε πως καλύτερα θα ήταν να μιλήσει κάποιος άλλος που να νιώθει λιγότερο stress (πχ ο μπαμπάς, η θεία ή ο παππούς).
Καλή ιδέα θα ήταν να ξεκινήσουμε τη συζήτηση με μια γενική ερώτηση. Για παράδειγμα: «Έχετε μιλήσει για τον πόλεμο στο σχολείο;» και να ακούσουμε τι έχει να μας πει το παιδί.
Πώς μπορούμε να μιλήσουμε για τον πόλεμο χωρίς να τα φοβήσουμε;
Για αρχή, χρειάζεται να τους εξηγήσουμε ότι η Ελλάδα βρίσκεται μακριά από την Ουκρανία. Όσο κι αν ο πόλεμος είναι κάτι που δεν πρέπει να συνηθίζουμε, δεν παύει ταυτόχρονα να είναι ένα γεγονός που συμβαίνει σε διάφορα σημεία του πλανήτη καθόλη τη διάρκεια της ζωής του παιδιού και τη δική μας.
Πιθανότατα, τα παιδιά θα θέλουν να μιλήσουν για τις άμεσες συνέπειες του πολέμου στους ανθρώπους, εκεί. Προσέχουμε το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε και αφήνουμε το παιδί να μας οδηγήσει με τις ερωτήσεις του.
Μπορούμε να τους προτείνουμε να κάνουν μια ζωγραφιά ή ένα κολάζ. Ας αφήσουμε τον τίτλο ανοιχτό, να τον επιλέξει το παιδί.
Ενεργητική ακρόαση
Αυτή η τεχνική βοηθάει, όταν το παιδί θέλει να μάθει περισσότερα. Αυτό που κάνουμε λοιπόν είναι να έχουμε όλη μας την προσοχή στραμμένη στο παιδί, καθόλη τη διάρκεια της συζήτησης. Ακούμε αυτό που μας ρωτάει και απαντάμε σε αυτό, χωρίς να δίνουμε περισσότερες πληροφορίες. Απαντάμε δηλαδή ακριβώς στην ερώτηση. Συνήθως, οι άνθρωποι έχουμε μία τάση να λέμε περισσότερα, να μοιραζόμαστε πιο πολλά από όσα μας ζητήθηκαν. Και σε αυτή τη συζήτηση αυτό σίγουρα δεν χρειάζεται να το κάνουμε.
Και εάν δεν έχουμε όλες τις απαντήσεις στις ερωτήσεις του, απλά λέμε ότι δεν ξέρουμε. Μπορεί να πούμε πως θα το ψάξουμε και όταν θα βρούμε την απάντηση θα την μοιραστούμε μαζί του.
Πώς να μιλήσουμε σε παιδιά διαφορετικών ηλικιών
Τέτοιες ειδήσεις μπορεί να προκαλέσουν άγχος στα παιδιά, αν δεν τις χειριστούμε με τον σωστό τρόπο. Δεν υπάρχει βέβαια μόνο ένας τρόπος, καθώς κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Eίναι σημαντικό όμως να προσεγγίσουμε το θέμα με ευαισθησία και κατανόηση. Επίσης, σημαντικό είναι να ξέρουμε πως τα παιδιά θα νιώσουν ανήσυχα και στην περίπτωση που τελικά δεν τους μιλάει κανείς για αυτά που συμβαίνουν και τα απασχολούν. Θα σκεφτούν πως είναι κάτι πολύ τρομακτικό που όλοι αποφεύγουν να το συζητήσουν.
Κάτω από τα 7 έτη
Σε αυτό το ηλικιακό γκρουπ, δεν χρειάζεται να μιλήσουμε για το τι συμβαίνει. Αλλά αν κάτι ακούσουν ή δουν στις ειδήσεις και ρωτήσουν, είναι πολύ σημαντικό να τα κάνουμε να νιώσουν ασφαλή και να τους εξηγήσουμε ότι αυτό δεν συμβαίνει εδώ. Σε αυτές τις ηλικίες, τα παιδιά δεν είναι ανάγκη να τα φορτώνουμε με ειδήσεις που δεν μπορούν να καταλάβουν ή να διαχειριστούν. Οπότε αν δεν σας το αναφέρουν, μην το ανοίξετε το θέμα. Αφήστε τα στην υπέροχη άγνοιά τους.
Μεταξύ 8 και 12 ετών
Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά καταλαβαίνουν περισσότερο τον κόσμο που βρίσκονται. Θα έχουν διαβάσει στην Ιστορία για διάφορους πολέμους που έχουν γίνει, οπότε θα έχουν μια σχετική ιδέα.
Σημαντικό εδώ είναι πώς προσεγγίζουμε την ανησυχία τους. Δεν τα ρωτάμε γιατί ανησυχούν. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να τα βοηθήσουμε να βρουν τρόπους να αντιμετωπίσουν την ανησυχία τους. Τα ρωτάμε πώς νιώθουν και τι πιστεύουν πώς μπορούν να κάνουν για αυτό.
Επίσης, σημαντικό είναι να αποφεύγουμε να κάνουμε συζητήσεις σχετικές με τον πόλεμο ή τα θέματα μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας με άλλους ενήλικες, όταν τα παιδιά είναι μπροστά.
12 ετών και πάνω
Εδώ καλό είναι να τα ρωτήσουμε τι ακριβώς ξέρουν σχετικά με το θέμα και να τα καθησυχάσουμε αν νιώθουν πολύ ανήσυχα.
Είναι σημαντικό να τους πούμε πως όλα όσα βλέπουν στα social media, δεν είναι πάντοτε ακριβή και να τους προτείνουμε πιο έγκυρα ενημερωτικά site.
Οι έφηβοι μπορούν να ψάξουν να διαβάσουν την ιστορία των πολέμων στην Ευρώπη, αν τους ενδιαφέρει, μπορούν να διαβάσουν για την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, την ιστορία της Ουκρανίας κτλ και να κάνουμε μαζί μια συζήτηση πάνω στο γιατί συμβαίνουν οι πόλεμοι και την άποψή μας πάνω στο θέμα.
Ελεύθερη μετάφραση: Χαρά Σφέτσα, Ψυχολόγος, Παιγνιοθεραπεύτρια (εκ)
Original post: How to talk to children about what’s happening in Ukraine and World War Three Anxiety