Ο θάνατος ένος αγαπημένου προσώπου είναι ένα δύσκολο γεγονός και όταν χρειάζεται να μιλήσουμε για αυτό στο παιδί μας, συχνά δυσκολευόμαστε. Αναζητάμε τον καλύτερο τρόπο να του το πούμε και να απαλύνουμε τον πόνο του. Τι να πούμε όμως για το θάνατο… σε ένα μικρό παιδί;
Να είστε ειλικρινείς, απλοί και ξεκάθαροι
- Χρησιμοποιήστε απλές λέξεις, όπως “πέθανε” και αποφύγετε ασαφείς εκφράσεις, όπως «χάθηκε» ή «έφυγε», που μπορεί να παρερμηνευτούν και να προκαλέσουν σύγχυση στο παιδί. Ειδικά, τα μικρότερα παιδιά μπορεί να πιστέψουν την κυριολεξία της λέξης “έφυγε” και να αναπτύξουν φοβία, κάθε φορά, που φεύγετε εσείς ή κάποιος αγαπημένος από κοντά τους.
- Μπορείτε να πείτε για το θάνατο πως συμβαίνει, όταν το σώμα παύει να λειτουργεί. “Όταν κάποιος πεθαίνει, το σώμα του δεν λειτουργεί πια. Δεν τρώει, δεν κινείται, δεν αναπνέει”.
Ενθαρρύνετε το παιδί να μιλήσει και να κάνει ερωτήσεις
- Δώστε στο παιδί το χώρο να κάνει ερωτήσεις και να εκφράσει τα συναισθήματά του. Μπορεί να κάνει τις ίδιες ερωτήσεις ξανά και ξανά, καθώς προσπαθεί να καταλάβει τι έχει συμβεί, οπότε να είστε υπομονετικοί και να απαντάτε κάθε φορά, έστω κι αν επαναλαμβάνεστε.
- Απαντήστε στις ερωτήσεις του με απλό και κατάλληλο – για την ηλικία του – τρόπο, χωρίς λεπτομέρειες ή πληροφορίες που περισσότερο θα το ταράξουν παρά θα το βοηθήσουν να καταλάβει. Αν δεν γνωρίζετε κάτι, πείτε “δεν ξέρω”.
Αναγνωρίστε τα συναισθήματά του και τονίστε ότι είναι φυσιολογικά
- Η λύπη, ο θυμός, η ανασφάλεια είναι φυσιολογικά συναισθήματα και είναι πολύ λογικό το παιδί να τα νιώθει μέσα του. Επίσης, λογικό είναι όλα αυτά να το μπερδεύουν. Μπορείτε να πείτε κάτι του τύπου “Μερικές φορές, όταν πεθαίνει κάποιος, νιώθουμε πολλά συναισθήματα και αυτό είναι εντάξει”.
- Λειτουργήστε ως πρότυπο και μοιραστείτε τα δικά σας συναισθήματα με το παιδί. Δείξτε στην πράξη πώς αποδέχεστε τα συναισθήματά σας.
Χρησιμοποιήστε ιστορίες, ζωγραφιές, βιβλία και παιχνίδι
- Οι εικόνες και τα παραμύθια μπορεί να είναι πολύ βοηθητικά. Υπάρχουν πολλά παιδικά βιβλία που μιλούν για το θάνατο και τον εξηγούν με απλό τρόπο. Διαβάστε τα μαζί και βοηθήστε το παιδί να συνδεθεί με τα συναισθήματα του ήρωα της ιστορίας.
- Ενθαρρύνετε το παιδί σας να ζωγραφίσει και να εκφράσει πώς νιώθει μέσα από τη ζωγραφική και τα χρώματα. Μπορεί επίσης να φτιάξει κάτι με πηλό ή με όποια άλλα υλικά προτιμάει.
- Όταν τα παιδιά δυσκολεύονται με κάτι, είναι φυσιολογικό να το εντάξουν στο παιχνίδι τους – μπορεί να συμπεριλάβουν το θάνατο στο συμβολικό τους παιχνίδι με τα playmobil, τις κούκλες ή τους δράκους τους. Αυτό είναι φυσιολογικό και χρειάζεται να δώσετε χώρο σε αυτό, χωρίς επίκριση.
Καθησυχάστε το παιδί σας
- Πείτε του ότι είναι καλά και ότι το αγαπάτε. Είναι πολύ σημαντικό να ακούσει πως υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που το νοιάζονται, το αγαπούν και το φροντίζουν.
Ενημερώστε το για το τι ακολουθεί (κηδεία, μνημόσυνο κτλ)
- Εάν πρόκειται να παρευρεθεί στην κηδεία ή στο μνημόσυνο, περιγράψτε του με απλό τρόπο τι θα συμβεί, για να ξέρει τι να περιμένει. Αν επιθυμεί να παρευρεθεί, αφήστε το. Σε περίπτωση που επιλέξει να βρίσκεται στην τελετή, φροντίστε να είναι µαζί µε κάποιον, που θα είναι σε θέση να το στηρίξει.
- Μπορεί όμως να συμμετάσχει και με τον δικό του τρόπο πχ με μία επίσκεψη στο νεκροταφείο αργότερα, για να αφήσει ένα λουλούδι ή μία ζωγραφιά που έφτιαξε για να πει “αντίο”.
Προετοιμαστείτε για τις ίδιες ερωτήσεις ξανά και ξανά
Ειδικά, τα μικρότερα παιδιά μπορεί να ρωτούν επίμονα πότε θα γυρίσει πίσω ο αγαπημένος τους ή μπορεί ακόμη και να τον βλέπουν και να του μιλούν. Με ευγένεια εξηγήστε τους ότι αυτός ο άνθρωπος έχει πεθάνει και δεν πρόκειται να γυρίσει πίσω, αλλά η μνήμη του μένει μαζί μας.
Αυτή η συζήτηση μπορεί να επαναλαμβάνεται. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, αλλάζει και ο τρόπος που βλέπει και κατανοεί το θάνατο. Οπότε μπορεί να επανέλθει στο θέμα αργότερα, με νέες ερωτήσεις ή συναισθήματα.
Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας
- Είναι σημαντικό να αφήσετε το παιδί σας, να δει ότι κι εσείς θρηνείτε. Εάν σας ρωτήσει αν είστε λυπημένοι, μην απαντήσετε με ένα “Είμαι καλά”, ενώ δεν είστε.
- Είναι φυσιολογικό να κλάψετε μπροστά στο παιδί σας. Και για εσάς είναι δύσκολο. Μην το ξεχνάτε!
From Institute of Child Psychology, Talking to a child about death
Μετάφραση: Χαρά Σφέτσα, Ψυχολόγος, Παιγνιοθεραπεύτρια
